Redactie

Met de nodige verbazing hebben wij kennis genomen van de wijze waarop de Brandweer Gooi en Vechtstreek (BGV) de bestuurlijke uitgangspunten heeft vertaald naar het nieuwe Dekkingsplan 2023-2026. Terwijl het behoud van de kwaliteit van brandweerzorg en het behoud van vrijwilligheid door het Algemeen Bestuur als belangrijke uitgangspunten werden bestempeld, lijken deze uitgangspunten in de voorstellen het onderspit te hebben gedolven.

BGV zet vitaliteit van de posten (bewust?) flink onder druk
Met het voornemen om 5 tankautospuiten (TS), een hulpverleningsvoertuig (HV) en enkele boten uit de operationele sterkte te schrappen, wordt opnieuw flink gesneden in de beschikbare slagkracht van de brandweer. Bovendien heeft het besluit van de korpsleiding om de functie ‘Postcoördinator’ (de meest gewaardeerde managementlaag) te laten vervallen en de aansturing van de posten over te laten aan een ‘Coördinator incidentbestrijding’ op verschillende posten tot grote beroering en teleurstelling geleid. Deze handelswijze zet de motivatie van vrijwilligers en daarmee de vitaliteit van de posten flink onder druk.

Volgens onze achterban krijgen de bestuurders en gemeenteraden in het nieuwe dekkingsplan vooral ‘gebakken lucht’ voorgeschoteld en vormen de voornemens een regelrechte bedreiging voor de continuïteit en paraatheid op de posten. Uiteraard is het belangrijk en waardevol dat vrijwilligers mee kunnen denken en sturen op de vitaliteit van hun post, maar daar komt binnen de BGV in de praktijk weinig van terecht. Hun inbreng wordt stelselmatig genegeerd of niet serieus genomen.

Een constatering die wordt gestaafd door de resultaten van de belevingsonderzoeken in 2017 en 2021 en het niet opvolgen van een advies van de ondernemingsraad inzake de aansturing van de posten als meest recente dieptepunt. Het afwijzen van dat advies staat immers haaks op het belang oog te houden voor de “identiteit van de post”, omdat de binding van de vrijwilliger juist op de post ligt. Dat is geen hogere wiskunde maar ook nog eens uitvoerig onderzocht en onderbouwd. Daarom hebben wij de commandant/directeur onlangs geadviseerd zijn besluit in te trekken.

Later met steeds minder
Nu blijkt dat de brandweer in de Gooi en Vechtstreek steeds later arriveert bij gebouwbranden, en de BGV daar ook geen eenduidige verklaring voor kan geven, is de vraag gerechtvaardigd op welke gronden de BGV dan alle tweedelijns tankautospuiten wil schrappen? Want naast snelheid is ook de slagkracht essentieel om slachtoffers te voorkomen en schade te beperken. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de toegenomen risico’s op grote/onbeheersbare natuurbranden waarbij een omvangrijke en langdurige inzet van de brandweer vereist is. Bovendien achten de minister en de Inspectie Justitie en Veiligheid het van belang dat met name slagkracht vooraf ingericht is, zodat er sprake kan zijn van tijdige opvolging bij een maatgevend incident.

Gelet op de aanwezige risico’s en het in de ‘Handreiking landelijk uniforme systematiek voor dekkingsplannen’ omschreven dekkingsplanproces met de bijbehorende beoordelingskaders en rekenvoorschriften, lijkt de BGV in haar uitwerking van het dekkingsplan 2023-2026 vooral gebruik te maken van eigen ‘regionale kwaliteitseisen’ (tabel 4, p.51) in plaats van de landelijke professionele normenkaders voor de brandweerzorg. Zo wijkt de regionale kwaliteitseis van ‘3 tankautospuiten binnen 30 minuten’ bij brand af van het beoogd beoordelingskader slagkracht. Dat geldt ook voor de opkomsttijd voor het enige overgebleven hulpverleningsvoertuig. De normatieve kaders voor de opkomsttijd van dit voertuig zijn gemakshalve opgerekt van 15 naar 30 minuten.

Creatieve normenkaders
Overigens is de creatieve invulling van normenkaders voor ons geen verrassing. Eerder kwam de samenwerkingspartner van de BGV, de veiligheidsregio Flevoland, al met zelf bedachte ‘wettelijke uitgangspunten’ en normen in haar dekkingsplan. Hoewel de BGV en de regio Flevoland ook innig samenwerken t.b.v. de bestrijding van ongevallen met gevaarlijke stoffen, beschikken geen van beiden over een eenheid voor de bestrijding van ongevallen met gevaarlijke stoffen conform artikel 4.1.3 Bvr. In tegenstelling tot de bewering van de BGV wordt dus niet voldaan aan de wetgeving. De vraag is dan relevant wie er (voldoende beschermd) kan ingrijpen bij ongevallen met gevaarlijke stoffen en vooral: binnen welk tijdsbestek?

Voorts kan niemand ontkennen dat wanneer de brandweer wordt gealarmeerd voor een waterongeval, een boot een handig hulpmiddel is, zo niet onontbeerlijk. Het per 1 juli 2023 uitnemen van de brandweerhulpboten van de posten Muiden en ’s-Graveland is dan ook een buitengewoon slecht plan, vallend in de categorie; penny wise, pound foolish. Niet in de laatste plaats vanwege de meerwaarde die deze boten hebben bij calamiteiten op en aan het water, zoals onlangs werd bevestigd toen twee drenkelingen werden gered door de brandweer van Muiden met hun boot.

Samengevat kunnen we stellen dat de repressieve dekking die de brandweer gegeven de beoogde situatie kan leveren, wederom achteruit gaat en het verlies van slagkracht zorgvuldig is gecamoufleerd in het concept-dekkingsplan 2023-2026. Wij adviseren het Algemeen Bestuur om niet in te stemmen met het voorliggende Dekkingsplan Gooi en Vechtstreek 2023-2026.

Het heeft een jaar geduurd, maar met de nieuwe koers van de 16 burgemeesters komt er weer glans op de ontwikkelingen bij de brandweer in de veiligheidsregio Noord-Holland Noord (VRNHN). De vlag kan uit! Het onzalige plan voor het ‘doorontwikkelen’ van de brandweerzorg in de VRNHN, met daarin de sluiting van kazernes Slootdorp en Ursem en het inkrimpen van het takenpakket van posten, blijkt onhaalbaar en verdwijnt definitief in de prullenbak. De nieuwe bestuurlijke uitgangspunten geven daarentegen nog weinig concrete invulling op postniveau. Tot nu toe zijn er ook nog geen nieuwe plannen voor de beoogde inrichting van de brandweerorganisatie opgeleverd. Maar er is weer ruimte voor een optimistische kijk op de toekomst. Posten die in de toekomst in de knel dreigen te komen, worden flink geholpen, aldus de brandweercommandant.

Sociale cohesie
Eerder gaf de korpsleiding aan geschrokken te zijn van wat er in het jaar na de presentatie van de plannen allemaal loskwam. Wij daarentegen waren stomverbaasd over het niveau van die plannen. Een mooie opsteker voor alle vrijwilligers was de onderlinge solidariteit en de brede steun vanuit de lokale samenleving. We denken daarbij onder meer aan de lokale acties van de brandweerposten, de insprekers bij de gemeenteraadsvergaderingen, maar ook aan het in ons gestelde vertrouwen. In de wetenschap dat niet alle posten werden geraakt door de plannen, waren we blij verrast met de grote opkomst en bijval tijdens onze ledenbijeenkomst op 1 juni 2022 in Wieringerwerf. Deze bijeenkomst werd bijgewoond door zo’n honderd vrijwilligers, afkomstig uit 24 posten binnen de VRNHN. De teleurstelling in het bestuur en de korpsleiding was groot. Die geluiden hebben we vertaald in een brief aan de gemeentebesturen. Vervolgens hebben we met inbreng en steun van 31 postcommandanten in een gezamenlijke brief het Algemeen Bestuur met klem verzocht om de bestaande situatie en kazernes in stand te houden en te blijven werken volgens de bestaande, in Nederland geldende normen en kaders voor de inrichting van de basisbrandweerzorg. De VRNHN kwam pas een half jaar later met een reactie.

Gezamenlijke tegenbeweging
Desalniettemin hebben de gezamenlijke tegenbeweging, de talrijke contacten, én informatie-uitwisselingen met onze achterban, geleid tot goede inhoudelijke discussies op de posten en in de gemeenteraden. Zelfs tot vragen in de Tweede Kamer en een bezoek van de Inspectie Justitie en Veiligheid. Naar aanleiding van onze brief en een mondelinge toelichting bij de Inspectie in Den Haag, heeft de Inspectie 30 maart jl. zelfs een bezoek gebracht aan de VRNHN. Tijdens dat bezoek hebben inspecteurs gesproken met leden van de ondernemingsraad en de korpsleiding. Tot welke inzichten dat bij de Inspectie JenV heeft geleid weten we helaas nog niet.

Wel hebben we kennisgenomen van een brief van de voorzitter en de directeur van de VRNHN aan het Algemeen Bestuur. Bijzonder in deze brief is de (onjuiste) stelling, dat het de toestemming van het Algemeen Bestuur is die op basis van artikel 3.1.2 van het Besluit Veiligheidsregio dergelijke experimenten toestaat om de doorontwikkeling van de brandweer mogelijk te maken. Alsof de 16 burgemeesters deze experimenten hebben bedacht.

Geen wettelijke basis brandweerassistent
Voor de goede orde; de nota van toelichting op het Besluit is immers volstrekt duidelijk waar het gaat om de uitvoering van de bij de brede basistaken van de brandweerzorg betrokken eenheden:

“Voor de functionarissen die de eenheden bezetten zijn in of krachtens het Besluit personeel veiligheidsregio’s de functieaanduidingen en de vakbekwaamheidseisen opgenomen die noodzakelijk zijn voor hun functioneren.”

Zoals de toetsingscommissie al heeft aangegeven bestaat er geen wettelijke basis voor de functie ‘brandweerassistent’. Omdat de werkomgeving van brandweermensen geen speeltuin is, voorziet het Besluit personeel veiligheidsregio’s ook niet in ruimte voor individuele veiligheidsregio’s om te experimenteren met kwalificatiedossiers en bijbehorende competenties. Laat staan dat een individuele veiligheidsregio bevoegd is om zelfstandig bestaande kwalificatie- en competentieprofielen te wijzigen. Over het beheren van bestaande kwalificatiedossiers en ontwikkelen van nieuwe kwalificatiedossiers hebben we immers landelijke afspraken gemaakt.
De VBV is graag bereid om mee te denken over een herziening van opleidingseisen en les- en leerstof, maar dan wel conform de gemaakte afspraken.

Nieuwe koers
Eerder dit jaar (17 maart) besprak het Algemeen Bestuur een voorstel voor het instellen van een bestuurlijke adviescommissie brandweerzorg. Deze commissie bestaat uit 5 burgemeesters en de directeur. Die moeten samen nieuwe voorstellen voor de doorontwikkeling beoordelen op bestuurlijke haalbaarheid en noodzaak. Of in gewoon Nederlands: voorkomen dat het Algemeen Bestuur zich met de nieuwe plannen opnieuw belachelijk maakt. Ons advies aan deze bestuurlijke adviescommissie brandweerzorg is om vooral de landelijke ontwikkelingen op het gebied van toekomstbestendige brandweerzorg nauwlettend te blijven volgen, dat voorkomt een hoop gedoe.

Gelet op de oorsprong van alle ontwikkelingen in het afgelopen jaar, en de motivering voor de nieuwe koers, blijven ook wij onverminderd alert en doorgaan met het behartigen van de belangen van de burgers en brandweervrijwilligers in Noord-Holland Noord. Daar kunnen ze op vertrouwen. Uiteraard geldt dat ook voor de overige burgers en brandweervrijwilligers in Nederland. De VBV geeft de Brandweer Vrijwilligers een stem.

In de nacht van 26 op 27 februari werd de brandweer gealarmeerd voor een woningbrand aan de Walingsdijk in Ursem. Bijzonder was dat het bij deze brand ging om de woning van de postcommandant van de brandweerpost Ursem. Hij en zijn gezin werden wakker van de rookmelder en konden het brandende pand gelukkig op tijd verlaten. Maar de schade en de impact zijn groot. Wij wensen Larry en zijn gezin dan ook heel veel sterke bij het verwerken van deze ingrijpende gebeurtenis en een voorspoedig herstel van de schade.

Een tweede bijzonderheid is dat de brandweerpost in Ursem met sluiting wordt bedreigt op grond van een brandweerorganisatieplan met innovatieve inzetconcepten zoals de ‘brandweerassistent’, de ‘First-responder eenheden’ en de SI-2, een snel interventievoertuig met een 2-persoonsbezetting. Deze plannen hebben bij de vrijwilligers op de posten in de veiligheidsregio Noord- Holland Noord (VRNHN) – en ver daarbuiten – tot grote onrust geleid.

Een derde bijzonderheid bij deze nachtelijke woningbrand was dat naast de tankautospuit (TS) van de post Ursem, ook het Snel Interventie Voertuig (SI-2) uit Heerhugowaard werd mee gealarmeerd. Om 03:53:49 uur om precies te zijn. De TS van Ursem was zo’n 2 minuten eerder ter plaatse dan het ‘Snel Interventie Voertuig’ uit Heerhugowaard. Dat is gezien de geografische ligging van de uitruklocaties ten opzichte van het brandadres ook een logische volgorde van aankomst.

Minder logisch is de alarmering van een tweepersoons Snel Interventie Voertuig voor een daadwerkelijke (door de melder bevestigde) woningbrand. Vooral omdat bij maatgevende incidenten zoals een woningbrand niet alleen snelheid, maar vooral ook slagkracht (voldoende mensen en middelen) een doorslaggevende factor is voor een adequate en doeltreffende incidentbestrijding. Derhalve had de gelijktijdige alarmering van een tweede dichtbij gesitueerde tankautospuit van Avenhorn meer voor de hand gelegen als uitrukvoorstel bij dit incident. Die eenheid werd echter pas om 04:01:11 gealarmeerd na het nader bericht ‘middelbrand’ van de eerste TS.

Vanuit brandweerkundig perspectief voldoet de inzet van een SI-2 bij maatgevende incidenten (zoals bijvoorbeeld een woningbrand) niet aan de maatschappelijke vereisten ten aanzien van het niveau van de brandweerzorg en de veiligheid en gezondheid van het brandweerpersoneel zoals bedoeld in het Besluit veiligheidsregio’s. Om deze reden is op landelijk niveau door de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV) met de vakorganisaties afgesproken dat de inzet van tweepersoons eenheden bij maatgevende scenario’s niet meer is opgenomen in het bijgesteld landelijk kader Uitruk op Maat (UoM) omdat dit als ‘inherent onveilig’ is gekwalificeerd.

Opmerkelijk maar niet verrassend is het feit dat de VRNHN de inzet van een SI-2 als ‘innovatief inzetconcept’ heeft voorgelegd aan het Algemeen Bestuur en de 52 brandweerposten terwijl dat in andere regio’s al als achterhaald concept uit de dekkingsplannen is geschrapt. Maar zover is de VRNHN blijkbaar nog niet. Het vigerende dekkingsplan, dat bijna 10 jaar geleden is vastgesteld, is ook achterhaald en voldoet niet aan de wettelijke bepalingen. Dat heeft de Inspectie Justitie en Veiligheid in 2018 al geconstateerd. De daaruit voortvloeiende aanbevelingen van de Inspectie, en de voorwaarden die de stelselverantwoordelijk minister van Justitie en Veiligheid in juli 2019 heeft gesteld aan alle veiligheidsregio’s, strekken tot verbetering van de veiligheid van burgers en brandweermensen in Nederland. Deze zijn echter tot nu toe niet door de VRNHN opgevolgd. Daarom hebben we op 25 januari jl. de Inspectie Justitie en Veiligheid en de commissaris van de Koning (opnieuw) opgeroepen om passende maatregelen te treffen.

Resumerend is daarom de vraag; waarom bij een woningbrand in Ursem voor bijstand eerst een SI-2 (bestelbusje met twee brandweermensen) uit Heerhugowaard wordt gealarmeerd en pas 7 minuten later een volwaardige brandweereenheid (tankautospuit met 6 brandweermensen) uit het dichtbij gelegen Avenhorn, uiterst relevant. Toch leidt deze vraag, die wij via een van onze social media kanalen en plein public stelden aan de VRNHN, bij een enkeling niet in goede aarde te zijn gevallen. Dat kan, mag en vinden we ook helemaal niet erg. Wij nodigen ook iedereen graag uit om het vakinhoudelijk met ons oneens te zijn. Daarover gaan we dan, gesteund door onze 437 leden in de VRNHN, ook graag openlijk het vakinhoudelijke gesprek met die enkeling aan.