Vrijwilligheid bij de brandweer toekomstbestendig of onhoudbaar?
De afgelopen week was de vrijwillige brandweer volop in het nieuws. Er is een groot tekort aan Vrijwilligers en ze blijven minder lang in de organisatie. Dit alles als gevolg van maatschappelijke veranderingen. Aldus de experts uit het brandweerveld.
Ook de Inspectie Justitie en Veiligheid constateerde dat er sprake was van een verminderde beschikbaarheid van Brandweer Vrijwilligers. Hierdoor komt een snelle en effectieve hulpverlening in gevaar. Er is modern vrijwilligersmanagement nodig. Wat dat dan ook mag betekenen.
De Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers is als erkend belangenbehartiger van de doelgroep waar het over gaat blij met de warme belangstelling die er nu voor het onderwerp lijkt te zijn. Tegen de achtergrond van het geconstateerde tekort aan Vrijwilligers en de commotie over het verschil in financiële beloning voor dezelfde werkzaamheden met dezelfde opleidingseisen, wat in strijd is met Europese wetgeving, is het volgens de VBV tijd voor een fundamentele discussie.
De schaalvergroting bij de brandweer van lokaal naar regionaal heeft geleid tot harmonisatie. Elke brandweerman of vrouw moest hetzelfde kennen en kunnen. De eisen werden in het kader van de professionalisering steeds verder verzwaard. Door opleidingen, realistische trainingen en keuringen werd de lat steeds hoger gelegd. Hierdoor vielen veel Vrijwilligers uit en namen al dan niet gedwongen afscheid van de brandweer.
Dit is geen maatschappelijke ontwikkeling maar een organisatie ontwikkeling.
In de afgelopen tien jaar is er voor de economische opleving tijdens de magere jaren behoorlijk gereorganiseerd bij de brandweer. De bezuinigingen daalden vooral neer op het lokale kazerne niveau. Kazernes met veertig Vrijwilligers moesten naar dertig en kazernes waar eerst dertig mensen actief waren met twee blusvoertuigen moeten het nu doen met 1 brandweerwagen en 18 Vrijwilligers.
Dit is opnieuw geen maatschappelijke ontwikkeling maar een organisatorische keuze.
In verstedelijkte gebieden waar kazernes waren gesloten en men vanuit een hoofdkazerne met kazerne bezetting ging werken werden Vrijwilligers ingezet om kazerne diensten te doen. Zo zijn er voorbeelden waar binnen 1 veiligheidsregio sprake is van kazernes met 24 uurs beroepsbezetting en kazernes die worden bemenst met gekazerneerde Vrijwilligers. Voor hetzelfde werk gelden dan totaal verschillende beloningen.
Ook dit is geen maatschappelijke ontwikkeling maar een organisatorische keuze.
Door deze veranderingen in de brandweer organisatie voelden Vrijwilligers zich vaak minder gelukkig en niet tevreden. Het grote belevingsonderzoek dat vorig jaar werd gehouden toonde aan dat Vrijwilligers trots zijn op het brandweer vak maar zich vaak een nummer voelden en dat de afstand tot de leiding van de organisatie veel te groot was.
Tegen deze achtergrond ontstaat dan de opvatting dat Vrijwilligheid bij de brandweer wellicht onhoudbaar is. Maar als fijnmazig snelle noodhulp bij brand en ongevallen uitgangspunt blijft dan is Vrijwilligheid onontbeerlijk. In landelijke gebieden is een beroepsbrandweer vanwege het geringe werkaanbod niet efficiënt en bovendien onbetaalbaar. Als slagkracht en het doen van langdurige hulpverlening bij natuurrampen zoals natuurbranden en overstromingen een brandweertaak blijft, dan is Vrijwilligheid absoluut noodzakelijk. Al was het maar om deze vorm van hulpverlening betaalbaar te houden.
Om daar maar de simpele vraag aan te verbinden; als uw keuken in brand staat wilt u dan na 20 minuten de best opgeleide en professionele brandweermens of na een minuut of 8 de lokaal betrokken burger, de brandweervrijwilliger met de spreekwoordelijke emmer water?
De minister kiest ervoor om het onderzoek naar de houdbaarheid van het systeem top down te laten doen door het Veiligheidsberaad. De VBV pleit ervoor om dit zelfde onderzoek daarnaast ook Bottom Up te doen. Wij willen het aan de Vrijwilligers zelf vragen. Hoe kunnen we Brandweer Vrijwilligheid voor nu en de toekomst borgen?
Wat heeft hij/zij nodig om het Vrijwilligerswerk te doen en vol te houden?
Kan er een differentiatie zijn in opleiding en taakstelling waarbij Vrijwillige Brandweer naast professionele brandweer bestaat en hoe moet die differentiatie er dan uitzien?
Dat daarbij ook maatschappelijke ontwikkelingen een rol spelen is waar, maar laten wij ook samen in de spiegel kijken en doen wat nodig is om toekomst bestendige Vrijwilligheid bij de brandweer te realiseren.
Daarvoor zal de VBV zich inspannen tot de laatste Vrijwilliger het licht uit doet van de kazerne in zijn of haar lokale omgeving. Omdat wij geloven in die hulpverlening van voor en door betrokken burgers. Want dat is de kracht van de Vrijwillige brandweer.
Marcel Dokter
Voorzitter.