Op grond van een als onveilig ervaren keuringsmethodiek en de vele (bijna)ongevallen, schrapten verschillende veiligheidsregio’s de traplooptest op de Stairmaster. Niet in de veiligheidsregio Zeeland (VRZ). Daar blijft het management – ondanks de aanwezigheid van een veiliger alternatief – vasthouden aan de toepassing van de Stairmaster. Het gevolg is dat meerdere gezonde en gemotiveerde brandweervrijwilligers, sommigen met een breed pallet aan opleidingen en tientallen jaren ervaring, voortijdig hun brandweerhelm aan de wilgen hangen. Op een enkele post zelfs meerdere tegelijk.
Dit ‘gedwongen’ vertrek van vrijwilligers leidt in de VRZ tot een kapitaalvernietiging die in de tonnen loopt en een afnemende bezetting op de posten. Daarmee komt de continuïteit van de brandweerzorg in gevaar. Dat vindt de VBV zorgwekkend en niet in lijn met de in het Concept beleidsplan 2022-2025 omschreven doelstelling van het Algemeen Bestuur van de VRZ en het streven van de minister van JenV en de Tweede Kamer om vrijwilligheid bij de brandweer te behouden.
Wat is er aan de hand?
De traplooptest is een fysieke inspanningstest en onderdeel van het voor brandweermensen verplichte Periodiek Preventief Medisch Onderzoek (PPMO). Hierbij moet een brandweerman (m/v), met ademlucht, volledige uitrusting en een extra last van 20 kg, honderd traptreden in 2 minuten omhoog lopen. Omdat niet alle veiligheidsregio’s beschikken over een geschikt trappenhuis van voldoende hoogte, wordt in het land de zogenaamde ‘brandweerstairmastertest’ gebruikt als alternatief. Deze test wordt afgelegd op de Stairmaster, een traploop-apparaat dat doet denken aan een kleine roltrap. Het bijbehorende testprotocol wordt door veel brandweermensen als onveilig ervaren. Daar hebben ze een goede reden voor, zeker in de veiligheidsregio Zeeland.
Voorafgaand aan de implementatie van de ‘brandweerstairmastertest’ in 2013, zijn modificaties aangebracht aan de Stairmaster, om de test zowel voor de kandidaat en testleider veilig te laten verlopen. “Deze modificaties zijn gekeurd en voldoen Arbo-technisch aan de eisen”, zo was te lezen in een websitebericht van Brandweer Nederland. Dat bleek een grote vergissing:
Als gevolg van tientallen valpartijen in het land, werd in maart 2015 (3 maanden na de invoering) in Terneuzen de ‘brandweerstairmastertest’ stilgelegd door de Inspectie SZW. De Inspectie concludeerde dat er aanpassingen aan het apparaat waren verricht die niet door de fabrikant zijn goedgekeurd en er daardoor sprake was van ernstig val- en knelgevaar voor personen. Verder is vastgesteld dat er geen RI&E was uitgevoerd. Daarop werd besloten het testonderdeel Stairmaster ook in de rest van het hele land met directe ingang stil te leggen.
Na een aanpassing van de gebruikershandleiding en het weghalen van de ombouw mocht het apparaat in september 2015 weer in gebruik worden genomen. Daarmee was het ernstig gevaar voor personen opgeheven en het valgevaar niet meer aanwezig, aldus de Inspectie SZW in haar brief. Ook dat blijkt een grote vergissing:
Want een eind aan ernstige valpartijen tijdens het gebruik van de Stairmaster kwam er niet. Ook niet in Zeeland. In september 2017 raakte een brandweervrijwilliger uit Wemeldinge ernstig gewond bij een valpartij van de Stairmaster. Na een verblijf van ruim twee weken in het ziekenhuis en een maandenlange revalidatie mist hij sindsdien een deel van zijn longcapaciteit. Ook elders in het land hebben vrijwilligers sinds de aanpassingen nog ernstig letsel opgelopen bij valpartijen van de Stairmaster.
Is er dan geen veilig alternatief?
Het antwoord op deze vraag is kort en duidelijk: Ja, natuurlijk wel! In de VRZ en ook in veel andere veiligheidsregio’s is het mogelijk om de traplooptest af te leggen op een vaste trap zoals dat oorspronkelijk ook de bedoeling was. Bovendien zijn er voldoende andere medisch gevalideerde testmethoden. Zo heeft de VRZ samen met de regio’s Zuid-Limburg, Gelderland-Midden en Groningen meegedaan aan een pilot met een steptest, een in de medische wereld gevalideerde testmethode voor energetische piekbelasting. De deelnemers aan deze pilot waren overwegend positief over de steptest, variërend per regio tussen de 82 en 95 % tevredenheid. Daarom werd in het LOBA eind 2020 besloten om de voor de periode 1 januari 2021 – 31 december 2022 de steptest alsmede de traplooptest (vaste trap) als test voor energetische piekbelasting voor het PPMO vast te stellen.
Dit besluit werd echter door de Raad Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio’s (RCDV) op voor de VBV onbegrijpelijke gronden eind januari 2021 weer ingetrokken. De ondernemingsraden in de regio’s Zuid-Limburg en Gelderland-Midden hebben inmiddels passende maatregelen genomen. Groningen gebruikt de vaste trap, maar de VRZ volhardt in het gebruik van de Stairmaster.
Brandweervrijwilliger versus brandweerassistent
Anderzijds zijn er ook steeds meer veiligheidsregio’s die heel creatief zijn om een volledig bezette basisbrandweereenheid (TS6) te laten uitrukken na een melding. Zo voorziet de veiligheidsregio Noord-Holland Noord in zogenaamde brandweerassistenten die samen met een ploeg volledig opgeleide manschappen uitrukken bij binnenbranden en beknellingen. Alleen hebben de ‘assistenten’ een kortere opleiding genoten en hoeven ze geen verplicht PPMO te volgen, maar worden ze getest op een fietsergometer. Dat is nogal wrang voor brandweervrijwilligers in dezelfde regio, die van de Stairmaster af zijn getuimeld, blauwe plekken oplopen en vervolgens 3 maanden aan de kant worden gezet omdat ze op slechts 87 van de 100 treden hebben afgelegd.
Brandweervrijwilligers begrijpen er niets meer van. Niet alleen in Zeeland, ook in de rest van het land. De vraag is wanneer de RCDV tot andere inzichten komt. Naar aanleiding van onze brief hebben we uit de veiligheidsregio Zeeland vernomen dat de directie met de VBV in gesprek wil. Wij zullen in dat gesprek aandringen op het onmiddellijk afschaffen van de Stairmaster en daarvoor in de plaats de vaste trap in de Westerscheldetunnel te gebruiken.