Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek
T.a.v. het Algemeen Bestuur
Postbus 57
1200 AB Hilversum

Datum : 5 mei 2017
Betreft : Zienswijze Jaarstukken 2016 en ontwerpbegroting 2018

Geacht Algemeen Bestuur,

Uw veiligheidsregio mag zich al geruime tijd verheugen in een warme belangstelling van onze Vakvereniging.
Niet in de laatste plaats gestimuleerd door zorgwekkende berichten van onze leden, berichten in de media en van de wettelijk toezichthouders. Het door de provincie geconstateerde ‘financieel broze evenwicht’, gevolgd door uitspraken van uw voorzitter over het verminderen van de kwaliteit van de brandweerzorg, het sluiten en/of samenvoegen van posten en een veranderende positie van vrijwilligers, doet onze wenkbrauwen behoorlijk fronsen. Als ‘kritische vriend’ gaan wij graag wat dieper op deze onderwerpen in.

Financieel broos evenwicht?
In de ‘Bestuurlijke samenvatting Jaarstukken 2016’ lezen we dat de organisatie ‘lean and mean’ is en het geld van de inwoners ‘efficiënt en doelmatig’ wordt besteed. Of dat werkelijk zo is durven wij te betwijfelen.
Naast de opgevoerde ‘benchmark’ over de hoogte van de bezuinigingen, ligt immers ook de vergelijking van het CBS over de uitgaven voor de brandweer. Daaruit blijkt dat in uw regio in 2015 per inwoner met 77 euro meer werd uitgegeven dan het landelijke gemiddelde van 63 euro. Dat is ruim 22%, een substantieel verschil.
Een ‘benchmark’ in de vorm van de vereiste kostenevaluatie (zie art. 56, lid 1 en 2 Wvr) heeft u naar ons weten nooit uitgevoerd. De provincie – als financieel toezichthouder – is in haar brief voorbijgegaan aan deze wettelijke verplichting. Een onafhankelijk en objectief oordeel over uw financiële positie is gewenst maar ontbreekt.

In onze brief van 4 februari 2015 hebben wij u met een feitelijke onderbouwing geïnformeerd over de excessieve kosten voor het in stand houden van een uitruksysteem met de TS2, door betrokken Vrijwilligers ook wel “plantenspuiten” genoemd. De omvangrijke uitbreiding en inzet van de beroepsbezetting voor deze dure ‘vergissing’ drukken zwaar op uw begroting. Dat geldt ook voor de oplopende kosten om te voorzien in de toenemende behoefte aan nieuwe vrijwilligers. Immers, op de posten zorgt – zoals door ons al werd voorspeld – de inzet van de plantenspuiten (TS2) voor afkeer, een stijgend verloop en demotivatie bij vrijwilligers. Uw beleid boeit en bindt ze niet maar jaagt ze weg. Het recente onderzoek van Fazili Consulting bevestigt dat beeld. Ook daar krijgt u nu een forse rekening voor gepresenteerd, letterlijk en figuurlijk.

Toch moeten de gemeentes een paar euro per inwoner extra ‘lappen’ aldus uw voorzitter, daarbij verwijzend naar oorzaken zoals o.a. loonstijgingen en de huur voor het oefencentrum. Echter, een gespecificeerde en navolgbare verantwoording voor de formatieomvang, salariskosten en kosten voor de inhuur van derden ontbreekt in de jaarstukken. Voorts is de verantwoording van de kostenpost ‘Crailo’ zo transparant als matglas. Het is bovendien de vraag of de kleinste veiligheidsregio van het land een eigen oefenterrein moet huren/exploiteren terwijl in de markt voldoende kwalitatief vergelijkbare alternatieven voorhanden zijn.

Verminderen van de kwaliteit van de brandweerzorg?
In het jaarverslag 2016 lezen we ook: “Bij de brandweer springt de ‘doorontwikkeling’ van de repressieve organisatie in het oog”. Ook dat is geen nieuws en is al jaren het geval. In de organisatie zijn immers sinds 2010, al een keur aan geldverslindende projecten als “Dekking Samen Onze Zorg (fase 1 en 2)”, “Brandveiligheidszorg op Maat”, “VARTAS”, “Nieuw Rood” en “Variabele Voertuigbezetting en de eerste vijf minuten” gepasseerd en blijkt nu de overtreffende trap ‘fundamentele doorontwikkeling’ te zijn bereikt, maar het resultaat is geen stevige positionering van de repressieve brandweerzorg maar een ware ravage. Uw fijnmazig hulpverleningsnetwerk verkeert in staat van ontbinding en het eind is nog niet in zicht. Dat blijkt uit de woorden van uw voorzitter en de conclusies in de rapportage van Fazili Consulting n.a.v. het recente onderzoek. Gelukkig liggen er ook weer veel kansen voor verdere ontwikkeling. Vrij vertaald; de ruif is nog lang niet leeg.

Hoewel er in het land al goede instrumenten (om niet) beschikbaar zijn om objectief risico’s (hulpvraag) te vertalen naar slagkracht (hulpaanbod) en de prestaties op het gebied van opkomsttijden voor iedereen inzichtelijk te maken, kiest de korpsleiding er in het jaarrapport voor om middels 2 tabelletjes en een onbegrijpelijk verhaal, te goochelen met nietszeggende dekkingspercentages, waarbij ook niet duidelijk is of dat de opkomsttijd van de voorwielen van een plantenspuit (TS2) of de achterwielen van een volwaardige basisbrandweereenheid (echte TS) betreft. Het beeld van een belangrijk kwaliteitskenmerk van de brandweerzorg is daarmee afhankelijk van de fantasie van de lezer. De oplettende en geoefende lezer daarentegen doorziet het rookgordijn en constateert ook dat het aantal ‘prioriteit 1 uitrukken naar gebouwbranden’ niet – zoals uw voorzitter aangeeft – is gedaald, maar met ruim 7% is gestegen van 668 in 2015 naar 717 in 2016. Maar ook dat zegt helemaal niets over de omvang van het incident en de kwaliteit van de brandweerinzet.

Wel onderstreept dit onze gedachte dat “Brandveilig Leven”, dat al sinds 2011 bij risicobeheersing is ingebed, weliswaar uitermate zinvol en nuttig is, maar de overspannen verwachtingen die zijn gewekt over minder incidenten, minder schade en minder slachtoffers, niet waar maakt. Bovendien ontbreekt een wettelijke grondslag voor deze ‘kerntaak’ waarmee – als het aan de voorzitter van uw bestuur ligt – straks ook de vrijwilligers worden opgezadeld, overwegend tegen hun zin en beschikbare mogelijkheden. Immers voorlichting geven op scholen wordt lastig als je een andere hoofdwerkgever hebt.

Vrijwilligers treiteren
Het voorgaande, de onbezonnen suggesties rond de tweede tankautospuit in Hilversum, het sluiten/samenvoegen van kazernes en de uitspraak dat vrijwilligers moeten luisteren naar de korpsleiding in plaats van andersom, toont aan dat ondanks de vele analyses, onderzoeken en rapporten, nog steeds op geen enkel niveau – bestuurlijk, ambtelijk en adviserend – het besef aanwezig lijkt te zijn, dat de brandweer overwegend een vrijwilligersorganisatie is. Dat betekent dat er de afgelopen jaren niets is geleerd, niets is veranderd en de alarmerende signalen volstrekt zijn verwaarloosd. Daarmee wordt een adequate maar vooral betaalbare brandweerzorg op het spel gezet. Dat noemen we in brandweertermen ‘spelen met vuur’.

Wij zien in deze ontwikkelingen een grote gelijkenis met de ernstige omstandigheden in de veiligheidsregio Zeeland. Bedenkelijke omstandigheden die al in 2015 door ons waren gemeld bij de wettelijk toezichthouders, de CvdK en de Inspectie Veiligheid en Justitie, maar die tot ieders verbazing de omvangrijke problemen niet als zodanig hebben onderkend en gerapporteerd. Toen vervolgens een aantal klokkenluiders aan de bel trok, kwam in juni 2016 de ellende alsnog naar buiten en werd een diepgaand onderzoek ingesteld. Het resultaat is nu bekend.

Om te voorkomen dat de burgers in uw regio onnodig moeten ‘lappen’ voor nog meer luchtkastelen en een verdere uitholling van de brandweerzorg, roepen wij u én de gemeentebesturen op om op de kortst mogelijke termijn de koers te wijzigen en een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de bedrijfsvoering van de veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek. Niet de rol van de vrijwilligers moet onder de loep worden genomen en worden herijkt, maar die van uw korpsleiding en bestuur. Tot slot adviseren we uw bestuur en de provincie nog eens goed te kijken naar artikel 56, lid 1 en 2 Wet veiligheidsregio’s. Hoewel een onderlinge vergelijking complex is, zou een interessante vergelijking bijvoorbeeld gemaakt kunnen worden tussen de kosten voor brandweerzorg in uw regio met 13 kazernes (€ 21,5 miljoen in 2015) en een vergelijkbare grootheid zoals het cluster Epe, Voorst en Apeldoorn in N.O Gelderland met 16 kazernes (€ 13 miljoen in 2015). Ondertussen zijn wij graag bereid deze brief van een mondelinge toelichting te voorzien.

Met vriendelijke groet,

Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers.

Marcel Dokter
voorzitter

In afschrift aan: Gedeputeerde Staten en de gemeentebesturen in de veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek.