Blusschuim
De brandweer gebruikt voor het blussen van vloeistof- en vloeistofcombinatiebranden sinds jaar en dag blusschuim. Dat blusschuim wordt geproduceerd door lucht te mengen met een schuimoplossing die water en een speciaal schuimconcentraat bevat. In vakjargon wordt dit schuimconcentraat SVM (schuimvormend middel) genoemd. Om de werking van het blusschuim te verbeteren zijn in dat schuimconcentraat jarenlang fluorcomponenten (PFAS) toegepast. PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen met koolstof-fluorverbindingen. Deze fluorverbindingen kunnen een risico vormen voor de gezondheid van mensen en het milieu.
Vanwege deze risico’s, en omdat fluorverbindingen uit blusschuim steeds vaker worden teruggevonden op plaatsen waar ze niet thuishoren, moeten de brandweerkorpsen binnen afzienbare tijd al het fluorhoudend blusschuim vervangen door nieuwe soorten blusschuim zonder fluor. De discussie over het gebruik van PFAS in blusschuim bij de brandweer gaat nu in de kern over de onomkeerbare effecten op het milieu en mensen die PFAS met zich meebrengen.
Nieuwsbericht
Toen in 2017, in verschillende landelijke dagbladen het nieuwsbericht “Brandweer gebruikt giftig blusschuim” verscheen, ontstond er bezorgdheid bij brandweermensen. Vooral omdat in het betreffende nieuwsbericht het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) stelde dat fluorhoudend blusschuim zeer schadelijk is en mogelijk kankerverwekkend. In het bericht werd de zorgwekkende opvatting van het RIVM bekrachtigd door twee prominente toxicologen.
In de Tweede Kamer kreeg het nieuwbericht ook ruime aandacht. Na een verzoek van de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu om een reactie op het bericht en antwoorden op een lijst met vragen van Kamerleden, kwam de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, mede namens de Minister van Veiligheid en Justitie, met een brief en antwoorden op de gestelde vragen. Sommige van deze antwoorden geven nu aanleiding tot een nadere beschouwing. Met name waar het gaat om de gezondheidsrisico’s voor brandweermensen die jarenlang tijdens hun werkzaamheden in meer of mindere mate zijn blootgesteld aan fluorhoudend schuimconcentraat.
Brandweerkleding
Een bijkomend probleem is dat fluorhoudend schuimconcentraat niet de enige bron is van blootstelling aan PFAS. Ook de uitrukkleding van brandweermensen is aangemerkt als een potentiële bron van blootstelling aan PFAS. In de Verenigde Staten hebben brandweermensen en andere hulpverleners al individuele rechtszaken aangespannen tegen meer dan 40 fabrikanten van brandweerkleding, waaronder bekende namen als 3M en DuPont. De materialen die zich het dichtst bij de huid van de brandweerman/vrouw bevonden leken met de jaren meer PFAS af te geven.
Internationaal onderzoek
Ondanks het feit dat de schadelijke effecten van PFAS in de media steeds meer aandacht krijgen, en uit internationale onderzoeken blijkt dat de zorgen over de blootstelling aan PFAS bij de brandweer en het gezondheidsrisico voor brandweermensen niet geheel onterecht zijn, lijken de werkgevers (de besturen van de veiligheidsregio’s) nog weinig vorderingen te hebben gemaakt om deze zorgen weg te nemen. Bijzonder in dat opzicht is dat van het gebruikte PFAS-houdende schuimconcentraat een boekhouding moet worden bijgehouden, maar dat het monitoren of brandweermensen ziek worden van hun werk, niet of nauwelijks van de grond komt en (arbeidsgerelateerde) gezondheidsklachten veelal onder de radar blijven. Betrouwbare data waarmee in de toekomst antwoord gegeven kan worden op vragen over relaties tussen blootstelling aan gevaren en gezondheid ontbreken.
Veiligheid en gezondheid van brandweermensen voorop
Voor de VBV staat de veiligheid en gezondheid van brandweermensen voorop. Volgens de Arbowet is de werkgever verantwoordelijk voor het treffen van maatregelen die de arbeidsrisico’s voor zijn medewerkers zoveel mogelijk beperken. Het is de hoogste tijd dat de werkgevers vaart maken met het invullen van deze verantwoordelijkheid.