Harry Baas is al 39 jaar brandweerman in Glanerbrug, sinds 10 jaar ook in Losser. Hij is al meer dan 10 jaar lid van de VBV. Daarnaast is hij binnen de brandweer actief voor de OR en het GO. In het werkzame leven was hij zelfstandig ondernemer met een installatietechniekbedrijf en een elektrozaak. Inmiddels legt hij zich toe op zijn werk voor de brandweer en het klussen rond huis en in de tuin.
Hoe ken je de VBV?
“Een collega attendeerde mij op het bestaan van de VBV, ik kende het op dat moment nog niet. Lid worden sprak mij direct aan vanwege ontwikkelingen op onze post op dat moment.”
Waarom ben je lid van de VBV?
“De VBV behartigt de belangen van brandweervrijwilligers. Het is belangrijk dat hier oog voor is omdat het de grootste groep werknemers binnen de brandweer betreft. Zelf zat ik in die tijd in de OR, we konden op de VBV terugvallen en hulp en meedenken vragen rond de ontwikkelingen die speelden en invloed hadden op het functioneren en de waardering van de vrijwilligers.”
Vanaf 1 juni 2021 zijn we gevestigd op een nieuw adres!
De Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) maakte sinds de oprichting in 2007 naar volle tevredenheid gebruik van de faciliteiten van de vakorganisaties ACP en ACOM aan de Larikslaan 1 in Leusden. Nu dat gebouw onlangs is verkocht en de ACP van Leusden naar Baarn is verhuisd, stond de VBV voor de keus om te zien naar mogelijkheden elders of gebruik te maken van het aanbod van andere partners in de veiligheidssector die hun intrek hebben genomen in een kantoorgebouw in Baarn.
Huis voor Veiligheid
Het bestuur en de leden van de VBV hebben gekozen voor vestiging in Baarn. Dit gebouw is mede bedoeld als plek waar de organisaties, leden en medewerkers uit de veiligheidssector elkaar kunnen ontmoeten. Speciaal daarvoor is het kantoor omgedoopt tot ‘Huis voor Veiligheid’ en is de verhuizing naar Baarn ook een logische stap voor de VBV.
Bereikbaarheid
Gelijk aan de faciliteiten (postadres en vergader locatie) in Leusden, voorziet het bestuur en de bedrijfsvoering van de VBV niet in een fysieke werkplek of personele bezetting in Baarn. We zijn bereikbaar via de bestaande contactgegevens en sinds kort ook telefonisch en via WhatsApp (contact).
Bezoekadres
Postadres
Tolweg 5
3741 LM
Baarn
Huis voor Veiligheid
t.a.v. Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers
Postbus 147
3740 AC Baarn
Op 27 mei heeft de Tweede Kamer met haar vaste commissie Justitie en Veiligheid een commissiedebat gevoerd met de Minister van Justitie en Veiligheid. Belangrijkste onderwerp van het debat, taakdifferentiatie bij de Brandweer.
De uitkomst van dit debat mag bijzonder worden genoemd. Kamerbreed werd het voorstel met de denkrichting zoals deze nu is geformuleerd afgewezen. De Minister is gevraagd opnieuw na te gaan of het huidige stelsel van Vrijwillige Brandweer in stand kan blijven.
De Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) heeft zich de afgelopen drie jaar vastgebeten in dit onderwerp en is dankbaar dat de Tweede Kamer zich zo vierkant tegen taakdifferentiatie heeft uitgesproken.
In het begin van de discussie vroegen wij tevergeefs om te mogen meedenken. Zoeken naar een oplossing voor een juridisch probleem. Het verschil tussen Beroeps en Vrijwillige brandweermensen was te klein. Daardoor was het verschil in beloning in strijd met het gelijkheidsbeginsel van het Europees recht. Om het verschil groter te maken werd een verschil in door brandweermensen uit te voeren taken bedacht. Straks kunnen én doen Beroeps meer dan Vrijwilligers.
Het plan kende een aantal bouwstenen. Als alle bouwstenen worden ingevoerd is het verschil groot genoeg om een verschil in beloning te rechtvaardigen aldus de denkrichting.
Wij vinden dat voor de oplossing van het veronderstelde juridische probleem het verschil moet worden gezocht in de manier waarop wij de brandweer activiteiten gaan doen. Simpel gezegd; de Beroeps vanuit de kazerne en de Vrijwilliger vanuit de privé situatie gealarmeerd door haar of zijn pieper.
Dat vinden wij om twee belangrijke redenen:
Alle mensen in Nederland hebben recht op gelijkwaardige brandweer-hulpverlening op het moment dat zij om hulp vragen
De brandweer is niet gebaat bij eerste – en tweederangs brandweermensen.
Verder hebben wij politieke partijen in Den Haag gevraagd om aan te dringen op een Europese oplossing van het juridische probleem. Samen met negen andere landen die in Europa dezelfde lobby voeren. Halverwege het proces zijn wij onder druk van de Tweede Kamer alsnog toegelaten tot de denktank. Helaas heeft onze inbreng daar weinig verandering in de denkrichting met vooral taakdifferentiatie opgeleverd.
Gelukkig kwam er wetenschappelijke hulp van juristen van de Universiteit van Leiden.
In het dagblad Trouw verscheen een artikel van de heren Boogerd en Cuyvers waarin zij betoogden dat Vrijwilligheid bij de brandweer in Nederland niet in strijd hoeft te zijn met het gelijkheidsbeginsel van het Europees recht.
Nu de Tweede Kamer heeft gesproken zullen wij ons opnieuw richten tot de Minister van Justitie en Veiligheid en hem vragen om mee te mogen denken. Zoeken naar een oplossing waarbij het mooie Brandweer Vrijwilligerswerk op een volwaardige manier kan blijven bestaan. Dit op een manier waarbij alle inwoners van Nederland kunnen blijven rekenen op een gelijkwaardig niveau van hulpverlening van een kwalitatief hoog niveau.
Voor ruim 6000 van de 19.000 mensen die het Brandweer Vrijwilligerswerk vol overtuiging en passie doen is de VBV de verbindende factor tussen hun stem en de ontwikkelingen in de veiligheidsregio’s. Wij rekenen erop dat de Minister het aan hen wil vragen. Ga alstublieft in gesprek met de mensen die het werk doen en niet alleen met beleidsambtenaren en commandanten/directeuren van de veiligheidsregio.
Ondertussen vragen wij aan de Brandweer Vrijwilligers die nog geen lid zijn van de VBV, sluit je aan. Gekazerneerd, geconsigneerd of vrije instroom? Kom erbij, want lid worden helpt echt!
Ontwikkeling taakdifferentiatie, een interview met Joris Bobeldijk
Joris Bobeldijk is ploegchef bij de kazerne in Boskoop. In het dagelijks leven is hij organisatieadviseur.
Joris is 12,5 jaar vrijwilliger bij de Brandweer. Hij vertelt dat er dit jaar maar liefst 8 jubilarissen in het korps zijn. “Het is een steady groep, we hebben weinig verloop en het voelt als een familie. De jongste is 23, de oudste 55. Een gemêleerd gezelschap waar we veel van elkaar leren.
Hoe ken je de VBV?
“Ik ben nog nieuw, pas 1,5 maand lid van de VBV. Ik heb er eigenlijk niet eerder aan gedacht om lid te worden. Ik ben dan ook de enige op de kazerne die lid is. Zelf houd ik me in mijn werk bezig met taakdifferentiatie en daardoor kwam ik het dossier van de VBV tegen. Toen ben ik ook direct lid geworden. Ik volg het dossier, het is een interessant onderwerp. Ik ben heel benieuwd hoe het zich verder ontwikkelt.”
Waarom ben je lid van de VBV?
“Ik zie de VBV-rol als belangenbehartiger, de vereniging is een tikkeltje eigenwijs en dat spreekt me aan. Ik spreek veel mensen in het land, en dan merk ik dat er best weerstand is tegen de taakdifferentiatie. En niet alleen op de werkvloer. Nu lijkt het wel een poldermodel, maar iedereen is juist gebaat bij duidelijkheid. Ik hoop dan ook dat die duidelijkheid niet te lang op zich laat wachten.”
Tip van Joris voor de VBV:
De brandweer vergroent (na vergrijzing) snel, zet in op het winnen van leden onder de 35.
Nederland zou er totaal anders uitzien zonder vrijwilligers. Dat geldt niet alleen voor de brandweerzorg en rampenbestrijding in ons land, maar ook voor andere essentiële organisaties zoals o.a. de politie, defensie, de KNRM en de reddingsbrigades. Op grond van EU-wet- en regelgeving is door de Minister van Justitie en Veiligheid een juridisch vraagstuk op tafel gelegd. Niemand heeft erom gevraagd, niemand wordt er blij van en niemand heeft baat bij het uithollen van de participatie van intrinsiek gemotiveerde burgers in het veiligheidsdomein. Toch bogen het Veiligheidsberaad en de minister van JenV zich 22 februari jl. over de ‘denkrichting differentiatie brandweertaken’. Een beslissing kwam er niet maar het invoeren heeft verstrekkende gevolgen voor de brandweer en daarmee de kwaliteit van de brandweerzorg en rampenbestrijding in ons land. Deze taken worden in ons land immers voor het leeuwendeel (zo’n 80%) uitgevoerd door vrijwilligers. Mensen die niet beroepsmatig op een kazerne zitten of slapen, maar opkomen van huis of werk als ze worden gealarmeerd. Dagblad Trouw en het programma Nieuwsuur schenken vandaag ook aandacht aan dit onderwerp. Trouw interviewde drie vrijwilligers en heeft daar een mooi en aansprekend artikel over gemaakt. Het actualiteitenprogramma Nieuwsuur komt vanavond om 21.30 uur op NPO 2 ook met een een reportage.
Tweede Kamer
Ook in de Tweede Kamer is de taakdifferentiatie bij de brandweer onderwerp van gesprek. Vanmiddag spreken Marcel Dokter en Jurriaan Jacobs (resp voorzitter en bestuurslid van de VBV) met leden van de vaste commissie Justitie en Veiligheid in de Tweede Kamer. Dit gesprek is gepland van 16.00 tot 16.45 uur en gaat over de voorstellen om nadrukkelijk onderscheid te gaan maken tussen het werk van vrijwillige – en beroepsbrandweermensen, kortweg; taakdifferentiatie. De VBV heeft hiervoor een gespreksnotitie voorbereid. Van 17.00 tot 17.45 uur gaan de Kamerleden in gesprek met Geerten Boogaard en Armin Cuyvers, die onlangs in dagblad Trouw betoogden dat het Europees arbeidsrecht voldoende ruimte moet laten voor de inzet van professionele Vrijwilligers. Eerder al werden Kamervragen gesteld aan Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid door het lid Van Nispen (SP) over vrijwilligheid bij de brandweer en de leden Yesilgöz-Zegerius (VVD) en Buitenweg (GL) over het onderzoek naar taakdifferentiatie bij de brandweer.
De standpunten van de VBV
De standpunten en aanbevelingen van de VBV m.b.t. dit vraagstuk zijn na de eerste signalen rond de Wnra begin 2018 al helder gecommuniceerd en sindsdien ongewijzigd. Via onze memo van 13 juli 2020 hebben we vervolgens getracht de ‘denktank’ ervan te overtuigen dat een tweedeling in eerste- en tweederangs brandweermensen de kwaliteit van ons huidige stelsel ernstig zal aantasten. Zoals uit de landelijke inventarisaties blijkt staan we niet alleen met onze opvatting. Dat sterkt ons in onze gedachten zoals we die in onze brief van 15 januari jl. aan de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid hebben verwoord. Kort en bondig; met het uitvoeren van bouwsteen 1 van de denkrichting (verplicht en niet verplicht als onderscheid) kan het belangrijkste juridische obstakel worden weggenomen. Feitelijk wordt daarmee ten langen leste ook uitvoering gegeven aan de aanbeveling uit 2011 toen n.a.v. onderzoek naar bedrijfsvoeringsmodellen voor de inzet van brandweervrijwilligers door de partijen werd geadviseerd om expliciet onderscheid te maken tussen vrijwilligers en parttimers. Het rapport en de aanbevelingen verdwenen helaas in een diepe la.
De consequenties van het tumult overziend stellen wij onszelf de vraag; in hoeverre slaagt de brandweer er nog in aantrekkelijk te zijn en te blijven voor vrijwilligers? Volgens de minister dragen nieuwe methoden en werkwijzen bij aan een toekomstbestendig brandweerstelsel met een robuuste plaats voor brandweervrijwilligers. Wij hebben daar ook heldere beelden bij en voorstellen voor en brengen die graag tot uitvoering. De VBV participeert daarom ook in het Programma Vrijwilligheid en heeft daar recent de wens geuit om behoudens onderzoek en dikke rapporten nu ook eens de daad bij het woord te voegen en vooral de postcommandanten/ploegchefs (dagelijks direct leidinggevenden van vrijwilligers) daadkrachtig te ondersteunen in het oplossen van knelpunten die in de 850 vrijwilligerskazernes worden ervaren. Naast de steun van 25 werkgevers, rekent de VBV hierbij ook op structurele steun van de minister als systeemverantwoordelijke voor het behoud van het stelsel van vrijwilligheid in ons land.
Je staat er niet alleen voor! (Waarom Jeroen lid werd van de VBV)
Jeroen Ensink is zes jaar vrijwilliger bij de brandweer in Losser. Eerst als brandwacht en sinds zes maanden als bevelvoerder. Hij werd 1,5 jaar geleden lid van de VBV. In het dagelijks leven is Jeroen bedrijfsleider bij een evenementenbedrijf.
Hoe ken je de VBV?
“Peter de Vries attendeerde mij jaren geleden op het bestaan van de VBV en vroeg of ik belangstelling had voor een bestuursfunctie. Ik ben me erin gaan verdiepen, maar had er op dat moment in mijn leven geen tijd voor. Ik spreek ook Harry Baas regelmatig. Hij vertelde dan over wat de VBV achter de schermen doet voor de vrijwilligers. Dat was en is veel.”
Waarom ben je lid van de VBV?
“Zij behartigen de belangen van de brandweervrijwilliger. Ik zie de VBV als een soort vakbond. Je merkt er meestal niets van, maar het is een geruststellend gevoel dat mensen op de achtergrond bezig zijn met jóuw belangen. Hier in Twente zijn er gevallen van vrijwilligers die ziek werden of schade opliepen en door de logheid van het apparaat in de kou bleven staan. Als lid van de VBV sta je er in dergelijke gevallen niet alleen voor, dat vind ik een geruststellende gedachte.”
Als tip voor de VBV zegt Jeroen: “Wellicht is het mogelijk per regio een ambassadeur van de VBV in de OR te hebben. En een nieuwsbrief zou meer mensen op de hoogte brengen van waar de VBV mee bezig is.”
Het onderwerp taakdifferentiatie is bij de brandweer volop in het nieuws.
De Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) krijgt veel vragen over dit onderwerp.
Wij proberen aan iedereen duidelijk te maken dat voor ons belangrijk is dat er geen eerste en tweederangs brandweermensen ontstaan.
De reden voor taakdifferentiatie is een juridisch probleem dat moet worden opgelost.
In Nederland hebben wij ervoor gekozen dat de kwaliteit van alle brandweermensen gelijk moet zijn. Dus geen verschil tussen Beroeps of Vrijwillig.
Volgens het gelijkheidsbeginsel, verankerd in Europese wetgeving, moeten gelijke gevallen gelijk worden beloond. Omdat er bij de brandweer groot verschil is in beloning tussen Beroeps en Vrijwillig, moeten er dus verschillen zijn in het soort werk. Daarvoor is taakdifferentiatie bedacht.
Vrijwilligers alleen de basis brandweerzorg en maximaal 1 specialisme. Beroeps brandweermensen de basis brandweerzorg en tenminste 3 specialismen.
De VBV vindt dat wij het verschil niet moeten zoeken in taken, maar in de manier waarop we aan het werk gaan.
Dat verschil zit er dan in dat beroeps brandweermensen in een kazerne wachten op het alarm of met de brandweerauto thuis in een zogenaamd geconsigneerd piket.
Vrijwilligers doen hun werk op basis van vrije instroom. De pieper gaat, dan gaan zij naar de kazerne.
Daarbij is nog een ander fundamenteel verschil, de Vrijwilliger kan besluiten dat hij niet opkomt, hoewel zijn komst wel wordt gevraagd. Beroeps hebben deze “opt out” niet.
Als Vrijwilligers kazernediensten willen doen, dan doen zij dat op basis van een parttime arbeidscontract. Het grote bijkomende voordeel is dan dat in geval van ziekte of ongeval aanspraak kan worden gemaakt op verzekering en doorbetaling. Vrijwilligers kunnen dus wat ons betreft ook brandweer als beroep naast hun Vrijwilligheid uitoefenen.
Dit hebben wij ingebracht in de denktank die voor dit doel is opgericht. De denktank heeft het advies van professor Verburg gevolgd en uitgewerkt in een aantal bouwstenen.
Bouwsteen 1 is het afschaffen van kazernering en consignatie voor Vrijwilligers.
Daarnaast zijn nog een aantal andere bouwstenen ingevuld. Hierin zijn bijvoorbeeld basis zorg en specialismen uitgewerkt.
De VBV vindt het onverstandig om een totaalpakket in te voeren omdat daardoor een onnodig verschil in brandweerzorg kwaliteit ontstaat. Daarom stellen wij voor alleen bouwsteen 1 in te voeren.
Dan kan daarna worden bezien of er nog meer verschillen nodig zijn om Beroepsbrandweer en Vrijwilligers van elkaar te onderscheiden zonder dat de kwaliteit van het brandweer product in Nederland verschillend wordt.
Dit zullen wij inbrengen in de discussie die momenteel wordt gevoerd.
Al was het maar om te voorkomen dat een goed werkend en relatief goedkoop veiligheidssysteem in ons land wordt ontmanteld.
Tenslotte zijn wij er ook nog van overtuigd dat Brandweervrijwilligers zich niet in rijen zullen opstellen bij de rechter omdat zij zich achtergesteld voelen. Zij zijn trots op wat zij kunnen en wat zij doen. Wat zij daarmee verdienen is een geweldige reputatie en dat is veel belangrijker dan geld alleen.
“We moeten eindelijk eens gaan doen wat we moeten doen.”
– Kritische signalen brandveiligheid zorginstellingen/seniorencomplexen
Het aantal dodelijke slachtoffers bij een woningbrand steeg in 2020. “25 slachtoffers waren door één of meer beperkingen verminderd of niet zelfredzaam”, aldus het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) in haar jaaroverzicht ‘Fatale woningbranden 2020’.
In een onbekend aantal gevallen had een rookmelder de fatale afloop van een brand mogelijk kunnen voorkomen. Het is dan ook goed dat de overheid de aanwezigheid van een rookmelder vanaf 1 juli 2022 verplicht stelt op iedere verdieping van een bestaande huis. Maar met deze verplichting zijn we er niet. Naast de dodelijke branden in woningen, zien we sinds begin 2021 in het landelijke nieuws ook een zorgwekkende ontwikkeling in het aantal dodelijke branden in zorginstellingen en seniorencomplexen. Deze gebouwen zouden hun kwetsbare bewoners eigenlijk een grote mate van brand- en vluchtveiligheid moeten kunnen bieden. Maar is dat ook zo? Daarnaast wordt voor de resterende risico’s een adequate inzet van de brandweer verwacht. Maar kan dat ook? De veiligheidsregio’s streven immers naar minder branden, minder slachtoffers en minder schade.
Weerbarstige praktijk
Alleen al in de eerste maand van dit jaar was er een reeks branden in zorginstellingen in Amsterdam, Eefde en het Friese Dronryp waarbij bewoners gewond raakten. In Zaltbommel kwam een bewoner om het leven en in Rotterdam raakten negen bewoners (zwaar)gewond, waarvan er één later alsnog overleed. Ook in Wilp overleed een bewoner van een zorginstelling en raakten drie anderen gewond. Bij een brand in seniorencomplex in Veendam moest de brandweer flink aan de bak om de bewoners tijdig in veiligheid te brengen.
Deze branden, maar bijvoorbeeld ook desastreuze branden in seniorencomplex ‘De Notenhout’ in Nijmegen, het verzorgingshuis Nieulande in Krabbendijke en de brand in de psychiatrische instelling Rivierduinen in Oegstgeest toonden ondubbelzinnig aan dat brand en rookverspreiding snel tot onbeheersbare situaties kunnen leiden. Reddingen worden dan behoorlijk problematisch, zo niet onmogelijk. In het slechtste geval wordt ook een prijs betaald binnen eigen gelederen.
Ongemakkelijk nieuws
Minder opvallend waren de (nieuws)berichten over het naleven van de brandveiligheidseisen in zorginstellingen in verschillende regio’s in het land en de bezuinigingen op de slagkracht van de brandweer. De VBV signaleert een zorgwekkende ontwikkeling. Naast de branden, komen er signalen betreffende brandveiligheid in woon- en zorggebouwen uit 8 veiligheidsregio’s die in samenhang duiden op een verstoring van de balans tussen preventieve en repressieve brandweerzorg; gebrekkig toezicht, problemen met bouwkundige, installatietechnische en organisatorische brandveiligheid, een sterk vergrijzende bevolking, verruimde opkomsttijden en minder capaciteit bij de brandweer, hét recept voor rampspoed. Kortom; waar preventie en toezicht tekortschieten, ontstaan onbeheersbare branden.
In dit artikel geven wij onze duiding aan deze signalen. Op grond hiervan vragen wij de Onderzoeksraad voor Veiligheid om onderzoek te doen en te komen met aanbevelingen die ook worden opgevolgd, nageleefd en geborgd door onafhankelijk toezicht.
Onderzoek en aanbevelingen Onderzoeksraad voor Veiligheid In maart 2011 kwamen drie patiënten om het leven bij een brand in psychiatrische instelling Rivierduinen in Oegstgeest. Uit het onderzoek van de OVV naar deze brand blijkt dat zorginstellingen met hun brandveiligheidsmaatregelen te weinig rekening houden met de verminderde zelfredzaamheid van de patiënten. De betrokken instanties zijn onvoldoende kritisch geweest ten aanzien van hun eigen verantwoordelijkheden. Deze brand staat helaas niet op zichzelf. In de afgelopen jaren zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar de brandveiligheid in zorginstellingen en de kwaliteit van het gemeentelijk toezicht. Zo deed o.a. de provincie Noord-Brabant in 2015 onderzoek bij 58 zorginstellingen in 29 gemeenten. Bij ongeveer 89 % van de gecontroleerde zorginstellingen bleek er sprake van onjuiste brandcompartimentering in de bestaande bouw. Zelfs in 2016 nog constateerde het Instituut Fysieke Veiligheid dat er een discrepantie is tussen de uitgangspunten van de bouwregelgeving en de gang van zaken bij branden in seniorencomplexen. De scenario’s waarvan de bouwregelgeving uitgaat, stroken niet met de praktijk. Dat blijkt uit het onderzoek naar een groot aantal (77) branden in seniorencomplexen.
Opeenstapeling zorgwekkende bevindingen De door de OVV geconstateerde tekortkomingen komen als een rode draad telkens terug in bevindingen van verschillende organisaties en rijksinspecties. Hierbij speelt niet alleen de verminderde zelfredzaamheid van bewoners een rol, maar culmineren een veelheid aan zorgwekkende ontwikkelingen.
Recent keken bijvoorbeeld de provincies Noord-Holland en Utrecht in het kader van hun rol als interbestuurlijk toezichthouder naar de wijze waarop gemeenten, als bevoegd gezag, hun toezicht en handhaving ten aanzien brandveiligheid in zorginstellingen hebben geborgd en uitgevoerd. De bevindingen in de rapporten van de provincie Noord-Holland en de provincie Utrecht geven aanleiding tot zorg. Er is onvoldoende aandacht voor het thema brandveiligheid, haperend toezicht en veel gebreken in de brand- rookcompartimentering. Voor een compleet/ integraal beeld van het brandveiligheidsniveau ontbreekt helaas het inzicht in de kwaliteit van de bedrijfshulpverlening (BHV) en de kwaliteit van de inzet van de brandweer.
Verder kopte dagblad Tubantia op 20 januari 2020: ‘Brandveiligheid in Twentse zorgcomplexen is ondermaats’. Uit een inventarisatie door de krant van gemeentelijke handhavingsverslagen blijkt dat de brandveiligheidseisen in de Twentse zorgsector onvoldoende worden nageleefd. Zorgwekkend, aangezien het aantal branden in zorginstellingen de afgelopen jaren is toegenomen, aldus de woordvoerster van Brandweer Twente, de organisatie die ook voor 13 Twentse gemeenten verantwoordelijk is voor de taakuitvoering op het gebied van het toezicht op brandveiligheid.
Mede op grond van de desastreuze brand in Nijmegen, werden in 2015 in de gemeenteraad van Berg en Dal vragen gesteld over de brandveiligheid in zorginstellingen. De antwoorden schetsen vervolgens een verontrustend beeld over het versnipperde toezicht op de brandveiligheid. De gemeente stelde vast dat regiobreed de zorginstellingen sinds 2013 niet meer structureel werden bezocht voor fysieke controles. Er was voor gekozen om minder controles op de regels uit te voeren en meer aandacht te besteden aan voorlichting en preventie.
Vervolgens werden in 2016 – in opdracht van de gemeente Berg en Dal – door de VRGZ zo’n 92 zorgcomplexen van zeven verschillende zorginstellingen in haar gemeente gecontroleerd. Vrijwel elke instelling had de zaken op het gebied van brandveiligheid niet geheel op orde. Niet alle instellingen maken echter veel haast met het op orde brengen van de brandveiligheid. De portefeuillehouder geeft nu (4 jaar later) in een informatienota aan dat voor 22 zorginstellingen in de gemeente Berg en Dal een handhavingstraject is gestart. Bovendien leidt een groeiende wens naar langdurige zelfstandigheid ertoe dat een steeds groter wordende groep senioren zelfstandig blijven wonen in complexen, zonder dat er voldoende rekening wordt gehouden met de zelfraadzaamheid van deze doelgroepen. Zo kunnen seniorencomplexen hun zorgstatus verliezen, maar blijft de vluchtproblematiek binnen de bewonersgroep gelijk of verergert zelfs.
Daarnaast speelt mee dat de huidige woninginventaris 10 keer meer rook produceert dan 20 tot30 jaar geleden, zo concludeerde het IFV op grond van een omvangrijk onderzoek naar de rookverspreiding in woongebouwen. Een brandende zitbank leidt tegenwoordig niet alleen tot een dodelijke situatie in de desbetreffende woning, maar ook in andere woningen, aldus het IFV. De snelle en omvangrijke rookverspreiding bekort bovendien de vluchttijd voor de bewoners. Daardoor wordt in het geval van een brand, de brandweer geconfronteerd met een enorme hulpvraag en ouderen letterlijk uit hun woning moeten slepen. Dat zijn bepaald geen hoopgevende omstandigheden, zeker niet voor zorginstellingen.
Gebrek aan slagkracht
Bovenstaande ontwikkelingen vinden plaats tegen een achtergrond waarin brandweerzorg in toenemende mate onder druk staat. Zo besloot de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid (VRGZ) in december 2017 dat een tweede tankautospuit bij 80% van de objecten in de veiligheidsregio binnen 15 minuten aanwezig moet zijn. Op basis van dit besluit werden 8 tankautospuiten inclusief personeel geschrapt uit de operationele sterkte van de brandweer. Bovendien deed de veiligheidsregio dit zonder brandweerkundige motivering om af te wijken van de door de branche gestelde richtlijn van 8 minuten voor een tweede tankautospuit ter plaatse bij een zorginstelling. Andere oplossingen die regio’s toepassen zijn het korten in de bemensing van tankautospuiten (van 6 naar 4 man of zelfs naar 2 man) of het verschuiven van materieel binnen regio’s. Interregionale aanpak van grootschalig optreden – bijvoorbeeld interregionale bijstand wanneer een brand te groot wordt – staat ook onder druk, doordat regio’s primair naar de eigen regio kijken en niet naar het potentie aan gevraagde bijstand in de buurregio’s. Een overkoepeld plaatje ontbreekt.
Hoger risico + minder slagkracht brandweer = verhoogd risico op letsel bij brand
De VRGZ heeft het scenario ‘Grote brand in gebouwen met niet of verminderd zelfredzame personen’ als relevant voor elke gemeente (ook Berg en Dal) bestempeld en opgenomen in haar Regionaal Risicoprofiel van 2016-2019 en dat van 2020. Of de constatering dat het nogal droevig is gesteld met de zelfredzaamheid van senioren en het brandveiligheidsniveau in zorginstellingen en seniorencomplexen in de gemeente Berg en Dal, en waarschijnlijk in de gehele regio, heeft bijgedragen aan de weging van het risico is onduidelijk.
Uit de capaciteiteninventarisatie (Regionaal Risicoprofiel p.23 resp. 27) voor dit scenario blijkt dat de capaciteit van de brandweer voor redding, de belangrijkste kerntaak van de brandweer, mogelijk onvoldoende is. In het ‘Regionaal Beleidsplan 2016-2019’ stelt de VRGZ voor om samen met de gemeenten in Gelderland-Zuid te onderzoeken welke maatregelen ingezet kunnen worden om de kwetsbaarheid van deze doelgroep bij brand te verkleinen.
Ondanks de geconstateerde tekortkomingen op het gebied van brandveiligheid in veel zorginstellingen en de vrees voor een gebrek aan capaciteit bij de brandweer voor het redden van niet of verminderd zelfredzamen in het geval van brand, heeft de VRGZ er wel voor gekozen om zonder brandweerkundige onderbouwing de aanbevolen opkomsttijd voor een tweede tankautospuit bij een (woon)gebouw met niet zelfredzame personen te verruimen van 8 naar 15 minuten en op grond van dit besluit de slagkracht van de brandweer ingrijpend te reduceren door de tweede tankautospuit op de posten Druten, Beuningen, Culemborg, Maasdriel-Oost, Geldermalsen, Lingewaal-Zuid, Neerijnen-West en Groesbeek uit de operationele uitruksterkte te halen, inclusief zo’n 40 brandweervrijwilligers.
Uit een blik op de stand van zaken in verschillende zorginstellingen in Groesbeek (gemeente Berg en Dal) blijkt dat meerdere instellingen de brandveiligheid nog steeds niet op orde hebben. Echter, de tweede tankautospuit van het korps Groesbeek is op 14 juli 2018 uit de operationele sterkte verdwenen. Deze inkrimping van de slagkracht betekent impliciet dat de brandweer onvoldoende invulling kan geven aan een doeltreffende en adequate taakuitvoering (redden en blussen) bij een daadwerkelijke brand in een gebouw met niet-zelfredzame bewoners, zoals zorginstellingen en seniorencomplexen. Dit leidt tot een verhoogd risico op letsel bij brand.
Samenvattende bevinding De veiligheidsregio’s streven naar minder branden, minder slachtoffers en minder schade. Het accent bij de uitvoering van deze ambitie/doelstelling ligt vooral op het gebied van risicobeheersing (pro-actie en preventie) in plaats van repressie (incidentbestrijding). Voorkomen is immers altijd beter dan genezen. Maar de hierboven genoemde bevindingen zijn niet geruststellend. Het toenemend aantal branden in zorg- en seniorencomplexen evenmin. Ondanks alle inspanningen aan de ‘voorkant’ zijn maatgevende branden in onze maatschappij een blijvend verschijnsel.
Als we de signalen uit de acht veiligheidsregio’s nader beschouwen, dringt zich de vraag op in hoeverre de veiligheidsregio’s ‘in control’ zijn waar het gaat om de praktische uitvoering van hun in beleidsplannen opgenomen ambities en doelstellingen in relatie tot de brandveiligheid in het algemeen, en voor de meest kwetsbare burgers; de niet – of verminderd zelfredzamen in onze samenleving in het bijzonder. Daar waar het gaat om de relatie tussen het risico dat aan bepaalde objecten gebonden is en de slagkracht van de brandweer, lijkt het accent te zijn verlegd naar het kleinst maatgevend scenario, de woningbrand zonder slachtoffers en de inzet van één tankautospuit.
Voor de brandbeveiliging van gebouwen is het echter noodzakelijk dat de uitruksterkte goed is afgestemd op de maatgevende scenario’s van het gebouw, dus op een goede risico-inschatting van gebouw-, brand- en menskenmerken. Hiertoe zijn in het verleden door de branche en het ministerie van BZK adviezen opgesteld over na te streven kwaliteitsnormen ten aanzien van zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de repressieve basisbrandweerzorg en vastgelegd in de ‘Leidraad Repressieve Basisbrandweerzorg’. In bijlage 3 en 4 van deze Leidraad zijn inzetvoorstellen met opkomsttijden en uitruksterkte per gebouwsoort opgenomen.
Onduidelijk is op grond van welke vakinhoudelijk argumenten en overwegingen verschillende veiligheidsregio’s er nu voor hebben gekozen de opkomsttijd voor een tweede tankautospuit bij gebouwen met niet-zelfredzame gebruikers/bewoners te verruimen van 8 naar 15 minuten en op basis van deze keuze de slagkracht van de brandweer ingrijpend te reduceren.
Verzoek aan Onderzoeksraad Voor Veiligheid
Het voordeel is dat conform artikel 76 van de Rijkswet Onderzoeksraad voor veiligheid de OVV bevoegd is een onderzoek in te stellen naar de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van aanbevelingen die de raad in eerder onderzoek heeft gedaan. De VBV heeft daartoe bij de OVV een schriftelijk verzoek ingediend.
Nadenken over taakdifferentiatie (bezint eer gij begint)
In de afgelopen periode is er gewerkt aan een denkrichting voor een probleem bij de brandweer. Omdat het huidige stelsel dat wij in Nederland kennen volgens de minister van Justitie en Veiligheid in strijd is met het gelijkheidsbeginsel van het Europees recht. Omdat Vrijwilligers dezelfde werkzaamheden, dezelfde opleiding en aan dezelfde keuringseisen moeten voldoen als beroepsbrandweermensen, moeten zij dan feitelijk ook op dezelfde manier worden beloond.
Er werd een “denktank” ingericht die een oplossing voor het probleem moest bedenken. Aan de oplossingsrichting waaraan zij gingen werken lag een advies van hoogleraar Verburg ten grondslag. Hij ontwikkelde een oplossingsrichting waarbij er een verschil in taken moest worden gemaakt tussen vrijwilligheid en beroeps. Dat verschil moest dan voldoende groot zijn om een verschil in beloning te rechtvaardigen.
De Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) wilde aan dit denkproces een bijdrage leveren. Want samen een oplossing bedenken betekent draagvlak en acceptatie. Helaas werd dit in eerst instantie afgewezen. Door tussenkomst van de Tweede Kamer werd alsnog een plekje in de denktank ingericht voor de voorzitter van de VBV, maar dan wel op persoonlijke titel.
Zo werd ik dus een jaar geleden na een heel prettig kennismakingsgesprek met de voorzitter van de denktank, burgemeester Kolff van Dordrecht, alsnog lid van de denktank. Door de inmiddels uitgebroken Pandemie was de eerste vergadering waaraan ik deelnam pas in juni 2020.
In de denktank heb ik geprobeerd duidelijk te maken dat de VBV zorg heeft dat er een tweedeling ontstaat tussen eersterangs en tweederangs brandweermensen. Dat Vrijwilligers trots zijn op wat zij doen en daarom geen tweederangs positie willen.
Toen vlak voor de zomervakantie op Facebook een nogal kritisch item over taakdifferentiatie van de VBV verscheen werd ik daarvoor door de denktank ter verantwoording geroepen. Dus hoewel in de denktank op persoonlijke titel, toch aangesproken als voorzitter van de VBV. Uiteindelijk werd de strijdbijl begraven en kon ik in de denktank blijven.
Wat wij wilden bereiken was meedenken en bouwen aan een goed brandweerstelsel. Een stelsel waarin een volwaardige positie voor Vrijwilligers blijft. Wij denken dat dit kan en moet. Al was het maar omdat vanuit 88% van alle brandweerkazernes in ons land een brandweerrode tankautospuit met Vrijwilligers uitrukt naar alle soorten branden en hulpverleningsincidenten.
De inbreng in het denkproces bleek beperkt want de plannen werden gemaakt door een andere groep, “de werktank”. De denktank mocht van die plannen dan iets vinden. Niet alle informatie vanuit de werktank werd gedeeld met de denktank. Aan de voorzitter heb ik daarom gemeld dat als het advies is uitgebracht mijn deelname aan de denktank stopt. Het advies aan het Veiligheidsberaad heb ik in de denktank niet kunnen lezen. Nu de minister het naar de Tweede Kamer heeft gestuurd met de analyse van het Veiligheidsberaad wel. De voorzitter geïnformeerd dat ik voor het vervolg niet op dezelfde niet volwaardige manier betrokken wil zijn. Dat ik daarom niet langer zal deelnemen aan de vervolgstappen van de denktank.
De zorg die de VBV heeft blijft. Een denkrichting en een rapport waarin wordt gesteld dat er maar voor 284 posten van de 959 iets verandert en in een voetnoot vermeldt dat niet is meegenomen dat er feitelijk voor alle Vrijwillige posten iets verandert, is een manier van informeren waaraan ik mijn naam liever niet langer verbind. Dat hetgeen is bedacht er toe zal leiden dat mensen die nu fulltime werken en daarnaast Vrijwilliger zijn en dat straks als ‘parttimer’ moeten gaan doen, van de ene overtreding (Europees recht), naar de andere (arbeidstijdenwet) overtreding gaan, is ook niet opgenomen in de overwegingen. Dat is geparkeerd voor later.
Dit zullen wij verder onderzoeken en ondertussen blijven pleiten voor een volwaardige, gelijkwaardige taakuitoefening bij de brandweer voor beroeps en Vrijwillig. Kazerneren en consigneren is werk, het andere is Vrijwilligers werk. Incidenten maken geen onderscheid in taken voor stad of dorp, vrijwillig of beroeps. Laten wij dat dan bij de bestrijding ervan ook niet doen.
Dat is het geluid dat de VBV zal laten horen, nu en in de toekomst. Daar kunt u op rekenen.
Terugvallen op de VBV
1 juni 2021 zijn we gevestigd op een nieuw adres!
Ontwikkeling taakdifferentiatie, een interview met Joris Bobeldijk
